um það hvernig afstaða hans til háskólakennslu, heimspeki og alls þess breyttist við það að vera að kenna í Kaliforníu þegar breytt menntastefna leiddi til þess að nemendahópurinn varð "fjölmenningarlegri" .... hann verður fyrir svona e.k. upp- (eða niður-) ljómun því þarna dettur það í hausinn á þessum hvíta, evrópska, hámenningarlega forréttindapésa að kannski hafi hann ekkert að kenna þessu fólki - þetta er 1964 löngu fyrir allt tal um feðraveldi og hvað veit ég svo mér finnst þetta dáldið töff (ath. þessi kafli er í seinni útgáfu AM).
Fyrsti hópurinn sem Feyerabend nefnir þarna til sögunnar eru Mexíkanar, helst þekktir fyrir að nú á að múra þá inni frá "siðmenningunni". Mexíkó er gríðarmikið land sem ég þekki ekki vel, en hef haft spurnir af Tarahumara indjánunum. Þeir hlýddu ráðum Járnfrúarinnar þegar spænsku þjóðarmorðingjarnir komu í landið þeirra og hlupu til hæðanna og hafa verið hlaupandi síðan. Þeir hafa inspírerað hreyfingu sem tengist því að hlaupa berfætt eða í mínímal fótabúnaði og svo því að hlaupa fáránlega langar vegalengdir. Þeir eru bláfátækir og hefðbundinn lífstíll þeirra er á undanhaldi - en er klárlega þannig að af honum má læra...
Í Mexíkó er líka bærinn Cheran en þar fengu konurnar nóg af spillingunni, glæpunum og ruglinu sem einkennir svo mjög lífið í Mexíkó og tóku völdin. Það var ekki nóg að sparka út glæpamönnunum, heldur fylgdu löggurnar og stjórnmálamennirnir í kjölfarið. Samstaða fólksins hefur leitt til þess að það hefur náð sjálfstæði, og þau starfa í samstarfi við ríkisstjórn Mexíkó: stjórnmálaflokkar eru bannaðir, það er sjálfstætt réttarkerfi fyrir minniháttar glæpi. Fólk er öruggt á götunum og traust ríkir í samskiptum.
Í norðausturhluta hins stríðshrjáða Sýrlands, í héraðinu Rojava hafa kúrdar komið sér upp sjálfstjórnarhéraði sem byggir á prinsippum anarkisma, visthyggju og femínisma. Það er skipulag ráða sem tengjast hverjum hluta svæðisins fyrir sig, kvótar um hlutfall kynja og þjóðarbrota í þeim o.s.frv. Þetta er metnaðarfyllsta tilraunin af þessu tagi síðan í spænsku borgarastyrjöldinni. Því miður er mikil hætta á því að þessi merka tilraun verði fótum troðin og upprætt þegar "friður" kemst á - en það er engu að síður mikilvægt fyrir okkur að fylgjast með og vera upplýst um þessa hluti.
Okkar tímar, sem ná kannski 1-200 ár aftur í tímann, líklega aðeins meira, hafa einkennst af mikilli framfarahyggju. Hugmyndin er sú að við séum í stöðugri sókn og að allt sé að verða stöðugt betra. Lífsgæði, tækni, mannréttindi o.s.frv. Þrátt fyrir tuldur í hornum rykfallinna háskólabygginga þá má segja að þetta viðhorf sé mjög ríkjandi og sterkt, og byggir að nokkru á góðum rökum.
Ein afleiðing af þessu er sú skoðun að þær hugmyndir sem við gerum okkur um lífið og tilveruna, og sú tækni sem við notum sé algjörlega ný, umbreytandi og stórkostleg og sé örugglega komin til að vera.
Skoðum mynd.
Á þessari mynd má sjá allnokkur dæmi um merkilega tækni. Þarna er borð, stólar, eldhúsrúlla, plastpakningar, skál, brauðkassi, gluggi og ofn. Og tölva. Framfarahyggjan myndi segja okkur að mikilvægasta oog hugaverðusta, og lífseigasta tækni þarna væri tölvan.
En Lindy lögmálið segir nei. Sú tækni sem er að líkindum er mikilvægust og líklegust til langlífis er skálin og svo bollinn, síðan borðið, svo stólarnir og tölvan kæmi langseinust.
Lindy lögmálið segir að tækni, hugmynd eða hugverk megi ætla áframhaldandi líf samkvæmt því hversu lengi það hefur verið til. Þannig hefur skál verið tækni sem menn hafa nýtt sér í árþúsundir, en tölva bara í nokkra áratugi - tölvutæknin hefur ekki staðist þá tímans tönn sem skálin hefur. Þessi tegund af lífseigni er þvert á það sem á við lífverur. Eldri lífvera á færri ár eftir en yngri lífvera að öllu jöfnu, og það sama gildir um fýsíska hluti. Hugmyndin um bollann mun lifa, en stök dæmi um bolla munu hverfa.
Skoðum aðra mynd:
Hvor bókin er líklegri til að vera enn í prentun eftir 2000 ár?
Lærdómurinn er sá að gína ekki yfir öllu sem er nýtt, og líka að ætla ekki að heimurinn sem við byggjum sé eins rosalega ólíkur heimi formæðra okkar og við viljum oft vera að láta. Kynni mín af þessari hugmynd eru frá þeim ágæta tækifærisheimspekingi og mikla pælara Nicolas Nassim Taleb, hugsa að ég skelli inn fleiri svona smápælingum frá honum eftir því sem ég verð í skapi til.
Hér að ofan er fyrsti hluti af fjórum af mjög áhugaverðum fyrirlestri Todd May um arnarkisma og heimspeki. Þetta er allt mjög spennandi og intresant en kannski ekki beint léttmeti. Ákveðin kjarni í pælingu hans er að vinátta sé forsenda anarkisma, og að það að ástunda ("sanna") vináttu sé í rauninni í andstöðu við kerfið og nýfrjálshyggjuna..... Hér ætla ég ekki að útskýra þetta í smáatriðum en kynna nokkur hugtök sem liggja þarna að baki.
Það er flestum ljóst að við búum í neyslusamfélagi. Það þurfti ekki Costco til. Auglýsingaflóðið brýtur á okkur eins og tsunami, við tökum á móti efni úr allskonar efnisveitum, bryðjum skyndimat og svolgrum í okkur ískalt ölið í alsherjar neysluvímu. (e. the consumer)
Til þess að neysla geti átt sér stað þá þarf framleiðsla að eiga sér stað. Það undarlega er samt að núna er framleiðandinn úr augsýn (að verulegu leyti, ýmist í Kína eða á Selfossi). (e. the producer)
Auðurinn í heimi nýfrjálshyggjunnar er nefnilega ekki skapaður af eða fyrir framleiðendur, heldur af frumkvöðlum - þessum óumdeildu og stórbrotnu Jobsum samtímans. Einkenni frumkvöðulsins er að sjá fjárhagsleg tækifæri alstaðar, og líta á lífið sem einn alsherjar markað til að græða á. (e. entrepreneur)
Nýfrjálshyggjan mótar okkur annars vegar sem neytendur og hins vegar sem frumkvöðla. Tími þar sem við erum ekki að neyta (grilla) eða frumkvöðlast (græða) er tími sem er illa varið - en þarna væri einmitt tíminn sem við verjum t.d. í að vera vinir hvers annars, að rækta djúpstæð sambönd.... Hér er að mörgu að hyggja en þetta skýrir mjög vel hvers vegna stytt vinnuvika er "efnahagslegt hryðjuverk" - mikla andstöðu kerfisins við hugmyndir um borgaralaun o.s.frv.
Þannig má segja að það megi líta á ýmsa hluti sem tegundir af ákveðinni andstöðu gegn þessu módeli, t.d. að rækta djúpstæð alvöru jafningjasambönd frekar en að líta á kynlíf sem neysluvöru. Vináttan er einmitt mikilvægur kjarni þar, og eðli vináttunar er að hún krefst ekki endurgjalds og er ekki ástunduð með einhvern framtíðarágóða í huga. Sá sem lítur svo á skilur ekki vináttu og um leið og þú uppgötvar að einhver í umhverfinu í í rauninni bara að nota þig þá er viðkomandi alveg örugglega ekki vinur þinn.
Varðandi menntamálin þá er hér ákveðinn vandi sem ég hef persónulega nokkrar áhyggjur af. Í umræðum um breytingar á kennsluháttum er oft talað um eitthvað sem heitir 21st Century Skills og tengist aukinni áherslu á tækninýjungar, samskiptamiðaðar kennsluaðferðir o.s.frv. - að verulegu leyti jákvæðir og uppbyggilegir hlutir. Málið er samt að þessir færniþættir er færni "frumkvöðulsins" ... Inn í "gagnrýna hugsun" sem er hluti af þessum pakka er ekki hugsuð raunveruleg samfélagsgagnrýni og yfirvegun samfélagsgerðarinnar. Ein mantran sem þessi pæling byggir á er "við vitum ekki hvaða störf verða til eftir X ár" og þurfum að búa unga fólkið undir það. Eða hvað? Við munum þurfa kennara, löggur, hjúkrunarfræðinga, smiði, málara.... eiga allir að verða Steve Jobs? Er þetta ekki eitthvað aðeins skrýtið?
Ég held að málið sé að lýðræðislega þenkjandi, og mögulega róttækir, umbótasinnar í menntamálum verða að fara varlega í að gleypa við þessum pælingum, taka það sem er gott en gæta vel að því að ekki eru allir viðhlæjendur vinir. Sérstaklega hugsa ég að við þurfum að gæta okkar að gína ekki yfir teknófílíuna sem tengist þessu öllu saman.
Hvorki mér né Todd (ef ég skil hann rétt) dettur í hug að hlutverk neytenda og frumkvöðuls séu af hinu illa - ógnin er fólgin í því að þessi hlutverk yfirskyggja allt annað og gætu í einhverjum afar raunverulegum skilning ógnað sjálfum kjarna mennskunnar: vináttunni og ástinni.
...þessi frasi, er nokkuð góður. Það er nebblega þannig að þegar maður er staddur í einhverri sitúasjón og það er stungið upp á einhverju eru eðlislæg viðbrögð okkar flestra "nei, en... " . Þetta á oft við, vissulega, en ekki nærri eins oft og fólk heldur.
(hvað er líka þetta með að vera alltaf í svörtum fötum íslendingar? .... líklega erum við svona sorgmædd yfir að búa á þessum nárassi)
Í spunaleiklist, improv, er bannað að segja "nei, en", maður á að segja "já, og". Þetta er yfirlett útskýrt með einföld dæmi.
A: Hrausti Galahad, viltu koma með mér í leiðangur, berjast við dreka og bjarga prinsessu?
B: Nei.
Þar með lauk þeirri sögu.
Reynsla mín er sú að þetta er erfiðara en maður hefði haldið. Þetta tengist ekki endilega bara neikvæðni, heldur líka þörfinni til að halda því striki sem maður hefur sjálfur ákveðið. Tvö dæmi:
Í einhverju atriði þar sem verið var að leika nörda/ hakkara lýsti einhver því yfir að hann hefði verið nýbúinn að hakka sig inn í Seðlabankann. Þetta er mjög áhugavert og býður upp á miklar pælingar, en í stað þess að já/og-a þá þurfti ég að koma að einhverjum leim prívat brandara og heil dularfull saga um efnahagsglæpi og hrun varð þar með að engu.
Í öðru atriði þar sem ég, eins og fáviti, fattaði ekki að félagi minn var að mæma kartöflutínslu spurði ég hann hvaða tegund af eggjum við værum að tína brást hann frekar firrtur við og leiðrétti mig (þetta var, rétt að taka fram ákaflega fattlaust af mér) í stað þess að já-og-a ruglið í mér og taka þetta út í að þetta væru egg Dódó-fugla sem verpa alltaf neðanjarðar, og eggin eru svo notuð í flögur.... eða eitthvað.... (þetta hefði orðið mjög fyndið þar sem þá var hægt að hlæja með og að í senn, svona ef þið fattið hvað ég á við)
Ég legg til að allir æfi sig í að segja "já-og" því þá gerast miklu skemmtilegri hlutir, á sviðinu og í lífinu.
Og skella sér í bleiku skyrtuna og setja upp hattinn og drífa sig út í sólina.
