Sudbury Valley skólarnir

Þegar velt er upp valkostum og möguleikum varðandi nýjungar og breytingar í menntamálum og skólum er mikilvægt að skoða raunveruleg dæmi um starf sem er öðruvísi. Á Íslandi eru mest áberandi skólarnir sem starfa utan alfaraleiðar (ef svo má að orði komast) Waldorf skólarnir og svo Hjallastefnuskólarnir. Margt er áhugavert og virðingarvert í báðum þessum stefnum. Eitt atriði hefur þó alltaf farið í taugarnar á mér, og það er þessi hugmynd að banna leikföng. Svona breið og skýr höft yfir eitthvað ákveðið svið mannlegrar tilveru finnst mér afar dularfull og á bágt með að skilja þau rök sem þó eru sett fram hér. Þar sem þetta eru ekki fræðileg skrif ætla ég ekki að taka þetta atriði lengra hér - hefði þó gaman af athugasemdum og umræðum um þetta sérkennilega leikfangabann....

Í rannsóknum mínum og pælingum um víðnetið um fjölbreytilega og ólíka starfshætti þá virðist mér að ein hreyfing, byggð á ákveðnum skóla, sé einna áhugaverðust og áhrifaríkust. Þetta eru Sudbury Valley skólarnir. Slíkir skólar eru starfandi víða um heim og fræðast má um þá í þessu myndbandi og myndböndunum sem á eftir koma. Þessir skólar eru svokallaðir lýðræðisskólar (democratic schools) og byggja í grunninn á algjöru lýðræði og frelsi. Það er ekkert námsefni, engin stundaskrá, engin bjalla, engir kennarar.... bara hús, aðstaða, hópur nemenda og starfsmanna. Ef nemendur vilja sofa - þá sofa þeir - ef þeir vilja læra stærðfræði þá mynda þeir hóp og því er reddað, ef þeir vilja spila tölvuspil þá gera þeir það. Ákvarðinir um öll mál eru tekin á sameiningu, og um öll vafamál er dæmt í rétti sem skipaður er nemendum og starfsmönnum til jafns. Engin próf, einingar eða neitt slíkt. Þegar nemandi lýkur skóla þá semur hann kynningu um það sem hann hefur fengist við árin í skólanum og kynnir fyrir nefnd annarra nemenda og starfsmanna. Einn nemandi hefur í sögu skólans verið felldur við slíka athöfn.

Þessir skólar eru áhugaverðir fyrir að vera mjög skýr valkostur og fyrir það að þeir virðast vera í hægri sókn. Ekki er hægt að fullyrða um nákvæmlega hversu snjallt slíkt fyrirkomulag væri almennt í skólum, en hins vegar er spurning hvort hægt væri að finna milliveg. Líklega eru skólar víða hérna á Íslandi einmitt að leita sliks millivegar, og ég er á þvi að þar sem við erum komin með grunnstoð í námskrá sem heitir lýðræði og mannréttindi þurfum við að fara að taka skref í þessar áttir og spá í kost og löst á þessum aðferðum. Það er engin leið að yppta öxlum og hafa enga skoðun, þetta eru róttækir og allt allt öðruvísi skólar og lífshættir en við eigum að venjast - og sú bjartsýna og hlýja skoðun á eðli mannsins sem slíkt starf byggir á höfðar mjög sterkt til mín. Og leikföng eru ekki bönnuð (ekki heldur Facebook ef út í það er farið..... )

Róttæk kennslufræði, með lókal og mjög torskilinni lokasetningu

Jæja, sumarfríi lokið og kennarinn og menntavísindanemandinn ég kominn í gang .... hóstandi mögulega.... ég fór í gær á skemmtilega vinnustofu í Róttæka sumarháskólanum um róttæka kennslufræði hjá Ingólfi Gíslasyni. Mikið grín og gaman (ekki beint) - en vissulega áhugavert og upplýsandi, bæði fyrir það sem Ingólfur sagði (og sagði ekki) og líka fyrir viðbrögð og þátttöku áheyranda. Af þeim lærði ég að
-róttæklingar hafa skemmtilega sýn á köflum
-latent íhaldsemi skólafólks er ótrúlega lífseig
-róttæklingar eru sumir hverjir afskaplega illa jarðtengdir

...galli var á fundinum, að mati lokaspyrjenda, að Ingólfur bauð ekki upp á lausnir en bara spurningar. Ég er nú að vísu ekki alveg sammála, eða, öllu heldur, tel ég að það kom fram mjög konkret og ákveðin hugmynd um róttækni og hvernig hún getur birst í afstöðu til menntunar. Ég hugsa að það sem sé róttækt varðandi kennslufræði skilið sem e.k. pælingar um kennsluaðferðir o.s.frv. sé að bjóða ekki upp á einhverjar töfralausnir og höfða til sjálfræðis kennara og nemenda. En, líkt og Ingólfur sagði margoft þá getur ákveðin fræðileg dýpt veitt ákveðna frelsun eða sýn. Hans dæmi var aðallega algebra, en ég held að kenningar úr félagsvísindum og heimspeki sem hann var líka að beita geri nefnilega nákvæmlega það - og þannig varð þessi vinnustofa, að mínu mati, óvenjulegt dæmi (afar) í því að hún gerði það sem hún boðaði.

Skilst þetta kannski illa?

Hmm.....

Jæja, hugtök eins og 'táknrænn auður' og 'firring' eru ekki auðveld frekar en (.........) úr algebrunni, en þegar þau verða töm þá hjálpa þau okkur að skilja okkur sjálf og samfélagið - og þegar best lætur þá setja þau okkur í þá stöðu að geta gagnrýnt þau sjálf. Þannig er það t.d. ekki augljóst að besta leið þess sem vill vera róttækur og er kennari að kasta allri hefðbundinni kennslu og prófum fyrir róða - t.d. algebru - heldur þarf hann að vinna með það. Hjálpa nemendum sínum til að komast áfram í heiminum eins og hann er.... og í þessu þá virkar það þannig að staða kennara sem er með nemendur sem ströggla og eru úr lágstétt þá er það hans verkefni að efla táknrænan auð þeirra (Stand and Deliver) en verkefni hins kennarans (mín t.d.) er að gera forréttindanemendur gagnrýna á táknrænan auð þeirra og efla þau á öðrum sviðum .... því miður er það kannski þannig að þessu er oft þveröfugt farið....

Hmmm.... svo fannst mér línan um að próf væru leið til að breiða yfir og gera mismunun fólks náttúrulega alveg brilljant.

Ég átta mig á að þetta kann að virðast torskilið. Bendi svo á að Feyerabend vitnar líka í Lenín fremst í Against Method - raunar vitnar hann í spássíukrot Leníns í eintaki hans af Sögu Mannsandans eftir Hegel.